Vorig jaar hield de eikenprocessierups de gemoederen flink bezig op sommige plekken in Nederland. De rups veroorzaakte namelijk bij veel mensen huidproblemen zoals jeuk, rode bultjes, ontstekingen en zwellingen. Zelfs koortsaanvallen, duizeligheid en overgeven behoorden tot de klachten. Na deze zachte winter zijn de eerste rupsen alweer gespot die waarschijnlijk in mei hun brandharen krijgen.
De afgelopen periode merkten we al dat de eikenprocessierups weer steeds meer aandacht krijgt in de media. Dat is voor ons een goede aanleiding om onze kennis over de eikenprocessierups met je te delen. Met vandaag de vragen: hoe kan het eigenlijk dat deze rups voor zoveel klachten zorgt en hoe kun je het beste met deze klachten omgaan?
Wat is de eikenprocessierups?
De eikenprocessierups (Thaumetopoea processionea) is een larve van de eikenprocessievlinder. Dit is een nachtvlinder. Oorspronkelijk komt de rups voor in Zuid- en Centraal Europa, maar vanwege de stijgende temperaturen rukt de rups steeds verder op richting het noorden.
De eikenprocessierups gaat ‘s nachts in optocht (in processie) vanuit het nest op zoek naar voedsel. De eikenbladeren zijn het voedsel waar hij naar op zoek is. Vandaar de naam eikenprocessierups. Op een groot aantal eikenbomen in vrijwel heel Nederland kun je vooral in de maanden mei, juni en juli de behaarde rupsen vinden.
De eikenprocessierups zit vooral in gesponnen nesten aan de zonnige zuidkant van de eikenstammen in lanen en parken. De nesten bestaan uit een dicht spinsel met vervellingshuidjes, brandharen en uitwerpselen. Deze nesten blijven op de boom zitten, zelfs als de rups al een vlinder is geworden. Daardoor kan het zijn dat je ook na de piekmaanden (mei, juni en juli) nog klachten kunt ervaren van de brandharen die in de nesten zijn achtergebleven.
Wat veroorzaakt nu de klachten?
Je herkent de eikenprocessierups meteen. De huid van de rups is namelijk bedekt met lange, witte haren die zich bevinden op roodachtige wratten. Toch zijn dit niet de haren die voor zoveel klachten zorgen.
De rups bevat namelijk ook minuscuul kleine brandharen van 0,2 tot 0,3 millimeter lang. Deze pijlvormige haartjes met weerhaakjes schieten weg zodra de rups zich bedreigd voelt. Het zijn deze haartjes die in de lucht komen en mogelijk met de huid, ogen of luchtwegen in aanraking komen. Die kans neemt toe wanneer het droog is en de wind ze mee kan voeren over grotere afstanden.
Welke klachten kun je krijgen?
Bij aanraking met je huid, ogen of luchtwegen kunnen de haartjes een allergische reactie veroorzaken. De meest voorkomende klachten zijn: jeuk, huiduitslag, grote rode plekken, pijnlijke bultjes en een zwelling van de huid. Misschien herken je deze klachten nog wel van vorig jaar?
De huid kan zelfs gaan ontsteken en soms ontstaan heftige klachten als koorts, overgeven en duizeligheid. Jeuk met rode plekken en zwellingen zijn kenmerkende klachten bij een allergische reactie.
Het lichaam ziet de brandharen namelijk als lichaamsvreemde stof en gaat vervolgens histamine produceren. Dit kan vervolgens leiden tot een allergische reactie.
Een voorbeeld van de (heftige) huiduitslag die kan ontstaan na contact met de brandharen van de rups.
Wie hebben er last van?
In principe kan iedereen die in contact komt met de minuscuul kleine brandhaartjes klachten krijgen. De gevoeligheid per persoon kan wel verschillen.
Uiteraard lopen mensen die beroepsmatig in de buurt van de brandharen komen meer risico. Denk aan boomverzorgers, groenverzorgers en boswachters. Woon je in de buurt van eikenbomen? Dan loop je waarschijnlijk ook meer risico.
Heb je eerder last gehad van een allergische reactie na contact met brandharen, dan kan het zijn dat je ook nu sneller last krijgt van een allergische reactie.
Wat kun je doen om klachten te voorkomen?
Voorkomen is best lastig, zeker als je in een gebied woont waar veel eikenbomen staan en als je er al gevoelig voor bent. Toch kunnen we je wel deze tips meegeven:
- Probeer je huid zoveel mogelijk te bedekken wanneer je naar buiten gaat;
- Zet een zonnebril op om je ogen te beschermen;
- Draag een pet ter bescherming van je hoofdhuid;
- Wil je toch met blote armen naar buiten? Smeer ze dan van tevoren in met kokosolie. Let er wel op dat je niet verbrandt als de zon schijnt!
Wat kun je doen als je in aanraking bent gekomen met de haartjes?
- Probeer niet te krabben of te wrijven (maar dat is heel moeilijk als je jeuk hebt);
- Probeer de brandharen van de huid te verwijderen met plakband of een kledingroller;
- Spoel de huid en/of ogen goed met lauwwarm water;
- Doe kleding waarin de brandharen zitten uit. Was de gedragen kleding op minstens 60°C (indien mogelijk);
- Smeer de plekken in met verkoelende en verzachtende crème op basis van Aloë Vera, Calendula, Menthol of Eucalyptus;
- Smeer de plekken in met kokosolie waaraan je een paar druppels tea tree of menthol etherische olie toevoegt;
- Neem een bad met basisch badzout of maak er kompressen van om op de huid te leggen. Je kunt ook een kompres maken van half water / half azijn.
Indien je ogen in contact zijn gekomen met de brandharen en je ervaart een blijvende irritatie, neem dan contact op met de huis- of oogarts.
Ook huisdieren kunnen in contact komen met de brandharen. Hou daarom ook jouw huisdieren goed in de gaten!
Nesten verwijderen
Wij adviseren om eventuele nesten niet zelf te verwijderen maar dit aan een professional over te laten. Zij hebben speciale bescherming voor huid en luchtwegen. Ook weet een professional goed waar het nest af te voeren.
Daarnaast delen we graag 4 tips van de Vogelbescherming om vogels en insecten (de natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups) te helpen:
- Plant verschillende soorten dichte of stekelige struiken (liefst met bessen). Vogels vinden er veilige plaatsen om te broeden of te rusten en voedsel. En de struiken vormen leefgebied voor insecten.
- Graaf een vijvertje of zet een platte waterschaal neer, als drinkplaats voor vogels en insecten.
- Zorg voor verschillende soorten bloeiende planten in de tuin. Bloemrijke tuinen en bermen bieden leefgebied aan talloze insecten en daarmee voedsel voor vogels.
- Is het leefgebied geschikt voor vogels? Dus: staan er verschillende soorten struiken en bloeiende planten? Hang dan een paar nestkastjes op voor tuinvogels, bijvoorbeeld koolmezen, omdat hun invliegopening geschikt is voor meerdere vogelsoorten.
Neem contact met ons op
Wij hebben vorig jaar een aantal mensen behandeld die in contact zijn geweest met de brandharen van de eikenprocessierups, met mooie resultaten. Heb je last van klachten? Neem dan contact met ons op om te kijken wat wij voor jou kunnen betekenen.
Dit kan per e-mail via info@mecebi.nl of bel ons op 0341 – 35 41 12.